Điểm nghẽn định giá đất

Mới đây, kết luận cuộc họp trực tiếp và trực tuyến nghe báo cáo về tình hình thị trường Bất động sản, Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà đã yêu cầu Bộ Nông nghiệp và Môi trường chủ trì phối hợp với Bộ Tài chính rà soát các quy định về đất đai nhất là về thủ tục hành chính, định giá đất, giao nhiệm vụ cho đơn vị sự nghiệp công lập đủ điều kiện hoạt động tư vấn xác định giá khi không chọn được tư vấn giá đất, tiếp cận đất đai, các quy định chuyển tiếp để trình Chính phủ Nghị định sửa đổi, bổ sung trong tháng 6 năm 2025.

Bên cạnh đó, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà cũng yêu cầu Bộ Nông nghiệp và Môi trường khẩn trương hoàn thành xây dựng cơ sở dữ liệu giá đất đến từng thửa đất trên cơ sở vùng giá trị, thửa đất chuẩn, tiến tới áp dụng một giá đất, bảo đảm minh bạch, công bằng, làm cơ sở thực hiện chính sách thuế bất động sản, ngăn ngừa các hành vi đầu cơ, thổi giá.

Với những chỉ đạo quyết liệt, cụ thể nêu trên, các doanh nghiệp nói chung cũng như các doanh nghiệp bất động sản nói riêng đang kỳ vọng những vướng mắc liên quan đến các quy định, cơ chế liên quan đến công tác định giá, thẩm định giá đất sẽ sớm được tháo gỡ, mở ra "cánh cửa" hồi sinh cho không ít dự án đang trong cảnh "bất động" do chưa thể hoàn thành các nghĩa vụ tài chính liên quan do chưa xác định được giá đất cụ thể.

Thực tế cho thấy, sau khi các luật liên quan đến lĩnh vực bất động sản như Luật Đất đai (2024), Luật Nhà ở (2023) và Luật Kinh doanh bất động sản (2023) chính thức có hiệu lực, hành lang pháp lý cho thị trường bất động sản đã trở nên rõ ràng hơn. Tuy nhiên, trên thực tế vẫn tồn tại nhiều bất cập, trong đó nổi bật là vấn đề định giá đất, yếu tố đang tạo ra điểm nghẽn khiến hàng loạt dự án bị đình trệ.

Theo số liệu từ Hiệp hội Bất động sản TP.HCM, trên địa bàn TP.HCM hiện có hơn 150 dự án phải ngừng triển khai, trong đó, có tới 60 - 70% dự án bị tắc ở khâu định giá đất để tính tiền sử dụng đất. Thậm chí, có dự án hàng chục năm vẫn chưa được nộp tiền sử dụng đất. Chỉ tính riêng các dự án chung cư được xây dựng hoàn thành, có khoảng 25.000 căn hộ đã bàn giao cho khách hàng, nhưng chưa được cấp sổ hồng, vì không đóng được tiền sử dụng đất. Nhiều trường hợp chủ đầu tư đã tạm nộp tiền sử dụng đất, hoặc đã nộp và được cấp sổ hồng một phần, nhưng nay không được cấp tiếp, vì có vướng mắc, phải xác định lại tiền sử dụng đất.

Đề cập đến vấn đề này, bà Đỗ Thu Giang Giám đốc Bộ phận Tư vấn và Định giá, Savills Việt Nam cho biết, Nghị định số 71/2024/NĐ-CP đã quy định 4 phương pháp định giá đất gồm: Phương pháp so sánh, phương pháp thu nhập, phương pháp thặng dư và phương pháp hệ số điều chỉnh giá đất. Tuy nhiên, theo bà, vướng mắc lớn nhất hiện nay không nằm ở số lượng phương pháp, mà ở cơ chế áp dụng và chất lượng dữ liệu đầu vào.

Bà Giang nhận định, các phương pháp định giá hiện hành đều phụ thuộc lớn vào dữ liệu thị trường, trong khi đó, thị trường bất động sản hiện nay còn thiếu minh bạch, nhất là ở khâu công khai thông tin giao dịch. Điều này gây khó khăn trong việc tìm kiếm tài sản so sánh, xác định thu nhập hay chi phí đầu vào, dẫn đến giá đất được xác định thiếu chính xác và thiếu cơ sở thực tiễn. Do đó, xây dựng dữ liệu minh bạch cho phép việc xác định giá đất phản ánh đầy đủ các yếu tố tác động như quy hoạch, hạ tầng, pháp lý và chính sách. Giá đất không thể chỉ dựa vào dữ liệu quá khứ mà cần tính đến xu hướng trong tương lai. Điều này đặc biệt quan trọng trong các phương pháp định giá dựa trên thu nhập, như phương pháp thu nhập hoặc phương pháp thặng dư.

Một yếu tố khác khiến công tác định giá trở nên phức tạp là hiện tượng "thổi giá" trong các cuộc đấu giá đất thời gian gần đây. Nhiều mức giá trúng đấu giá cao bất thường đã làm nhiễu loạn mặt bằng giá chung, gây khó khăn trong việc phân tích và xác lập giá đất hợp lý tại các khu vực lân cận.

Bà Giang cũng cho biết thêm: "Cá nhân tôi cho rằng không thể áp dụng một mức giá chung cho tất cả các loại hình sử dụng đất, bao gồm đất ở, đất thương mại, dịch vụ, hay giữa các địa phương có trình độ phát triển kinh tế - xã hội khác nhau. Cách tiếp cận này không chỉ đi ngược lại nguyên tắc thị trường mà còn không phản ánh đúng thực tiễn định giá đất.

Cần hiểu giá trị đất chịu tác động trực tiếp từ loại đất, mục đích sử dụng và thời hạn sử dụng - những yếu tố này quyết định quyền và nghĩa vụ cụ thể của người sử dụng đất. Chẳng hạn, đất ở thường có thời hạn sử dụng lâu dài, trong khi đất thương mại, dịch vụ thường chỉ có thời hạn từ 50 - 70 năm. Chỉ riêng yếu tố thời hạn đã khiến giá trị đất ở, trong cùng một vị trí và điều kiện tương đồng, cao hơn đất thương mại, dịch vụ. Khoảng cách này càng gia tăng khi xét đến sự khác biệt về điều kiện phát triển kinh tế - xã hội giữa các địa phương.

Do đó, việc áp đặt một mức giá đất đồng nhất là đi ngược lại nguyên tắc thị trường, vốn yêu cầu giá đất phải phản ánh chính xác quan hệ cung – cầu và tiềm năng sinh lợi của từng khu đất. Nếu áp dụng một mức giá chung, sẽ không có sự phân biệt giữa các vị trí đắc địa và những khu vực kém thuận lợi, làm suy giảm tính cạnh tranh và dẫn đến méo mó thị trường".

Doanh nghiệp kỳ vọng gì?

Đại diện một số doanh nghiệp bất động sản khi được hỏi cũng cho rằng việc giá đất tăng cao không chỉ khiến người mua nhà gặp khó khăn, mà còn tạo ra áp lực lớn cho doanh nghiệp. Theo đó các doanh nghiệp kiến nghị, cần tạo điều kiện để doanh nghiệp được tham gia phản biện, giám sát và công khai minh bạch trong quá trình xác định giá đất trước khi nộp tiền sử dụng đất, nhằm đảm bảo hài hòa lợi ích giữa Nhà nước, doanh nghiệp và người dân.

Ông Đinh Sơn Tùng, Đại diện Công Ty Cổ Phần tập đoàn đầu tư KLB cho biết cũng có những băn khoăn về cách xác định chi phí và giá đất, đặc biệt trong bối cảnh thị trường luôn biến động khó lường.

Theo ông Sơn, chi phí đầu vào trong đó có giá đất tăng cao đang khiến giá bất động sản trở nên khó tiếp cận với người tiêu dùng. Sản phẩm bất động sản chỉ có ý nghĩa khi đến được tay người tiêu dùng với mức giá hợp lý. Giá thành tăng quá cao sẽ ảnh hưởng đến định hướng phát triển của doanh nghiệp và gây khó khăn trong việc tiếp cận thị trường.

"Việc xác định giá đất "sát thực tế" đang gặp nhiều thách thức. Nếu xác định giá đất dựa trên phương pháp thặng dư hay dựa trên chi phí mà không đủ cơ sở khiến giá đất đầu vào bị đẩy lên "kịch trần", doanh nghiệp sẽ đối mặt với nhiều thiệt thòi, thậm chí là rủi ro", ông Sơn cho hay.

Với kinh nghiệm lâu năm trong lĩnh vực bất động sản, ông Sơn cho biết, việc hoàn thiện chế tài và khung pháp lý về giá đất là rất cần thiết. Chỉ khi các quy định rõ ràng, minh bạch, các địa phương mới tự tin triển khai thực hiện.

"Qua thực tế tôi thấy rằng nhiều sở, ban ngành tại các địa phương hiện nay còn lúng túng trong việc xác định giá đất sao cho hợp lý và an toàn. Điều này xuất phát từ tâm lý lo ngại "không làm thì không sai", bởi họ sợ rủi ro khi triển khai các chính sách thiếu rõ ràng. Tuy nhiên, nếu tiếp tục duy trì tình trạng này sẽ gây ra trì trệ, ảnh hưởng tiêu cực đến phát triển kinh tế - xã hội, đặc biệt là thị trường bất động sản. Vì vậy, chúng tôi rất mong muốn bảng giá đất trong thời gian tới được xây dựng một cách hợp lý, phù hợp với thực tế. Điều này sẽ giúp tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp, đồng thời thúc đẩy sự phát triển bền vững của nền kinh tế", ông Sơn nêu quan điểm.

Đồng quan điểm, đại diện Công ty CP Đầu tư và Xây dựng Xuân Mai cho hay, nếu mục tiêu của việc điều chỉnh bảng giá đất là tạo điều kiện cho sự phát triển kinh tế, cần phải có sự đánh giá kỹ lưỡng và phù hợp với thực tế.

"Doanh nghiệp chỉ có thể phát triển khi giá đất được xác định hợp lý, có sự tham gia, trao đổi giữa các bên liên quan. Nếu việc xây dựng bảng giá đất chỉ dừng ở nguyên tắc một chiều, thiếu đi sự phản hồi từ thực tế, chắc chắn sẽ dẫn đến tính chủ quan, gây khó khăn lớn cho doanh nghiệp trong quá trình thực hiện. Chúng tôi rất mong chờ những chính sách và điều chỉnh minh bạch từ Chính phủ để có cơ sở triển khai công việc một cách hiệu quả", đại diện Công ty CP Đầu tư và Xây dựng Xuân Mai nhận định.

Theo đó, vị này kiến nghị, để xây dựng bảng giá đất sát với thị trường, các địa phương cần thành lập các tổ tư vấn chuyên môn. Các tổ này sẽ tập hợp những chuyên gia giàu kinh nghiệm, để nghiên cứu và đánh giá thị trường bất động sản. Các tổ tư vấn này sẽ giúp xây dựng và đề xuất các khung giá đất phù hợp với điều kiện thực tế tại địa phương. Tuy nhiên, việc lựa chọn thành viên cho các tổ tư vấn cần được đặc biệt chú trọng. Năng lực, kinh nghiệm và phẩm chất đạo đức của mỗi cá nhân sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến độ chính xác, khách quan và tính khả thi của bảng giá đất được đề xuất.

Còn Đại diện Công ty CP Đầu tư và Phát triển Hạ tầng Hoàng Thành cũng nhấn mạnh thực trạng giá đất trên thị trường đang tăng cao gây ra nhiều khó khăn cho doanh nghiệp. Điều này không chỉ khiến các nhà đầu tư lo lắng mà còn kéo theo nhiều khó khăn trong việc kiểm soát chi phí đầu vào. Khi chi phí đầu vào tăng, doanh nghiệp buộc phải tính toán lại, thậm chí phải đối mặt với bài toán khó trong việc định giá sản phẩm.

"Chúng tôi liên tục cập nhật các quy định pháp luật và tham khảo giá thị trường tại nhiều địa phương để tính toán chi phí đầu tư, từ đó đưa ra mức giá bán nhà phù hợp. Tuy nhiên, đây là một bài toán khó vì thực tế rằng giá nhà và giá đất đang biến động theo từng ngày", đại diện Hoàng Thành chia sẻ.

Đại diện này cũng kỳ vọng các nguyên tắc và phương pháp xác định giá đất cần được xây dựng theo hướng đơn giản hóa thủ tục minh bạch, ngắn gọn, dễ thực hiện.